Tetik parmak, parmakların bükülmesini sağlayan tendonların avuç içindeki tünel yapısından (A1 pulley) geçerken sıkışması ve takılmasıyla ortaya çıkan bir tendon hastalığıdır. Bu durumda parmak bükülürken “kilitlenir”, açılırken takılma hissi ya da ani bir “şaklama” olur. Ağrı, sertlik ve özellikle sabahları parmağı düzeltirken zorlanma tipiktir.
Bu rahatsızlık el tendonlarının iltihaplanması veya kalınlaşması sonucu gelişir ve her yaşta görülebilir.
Tetik Parmağın Nedenleri
Tetik parmak genellikle tendon kılıfında daralma veya tendon kalınlaşması nedeniyle oluşur.
En sık nedenler:
- Tekrarlayıcı el–parmak hareketleri
- Avuç içi işlerinde aşırı yüklenme
- Elle sık kavrama gerektiren işler
- Artrit veya iltihabi eklem hastalıkları
- El travmaları
- Şeker hastalığı (risk çok daha yüksektir)
- Tiroid hastalıkları
- Romatoid artrit
- Kronik böbrek hastalıkları
Bazı hastalarda nedeni belirlemek mümkün olmayabilir.
Belirtiler
Tetik parmak aşağıdaki belirtilerle kendini gösterir:
- Parmakta takılma veya kilitlenme hissi
- Parmağı düzeltirken “klik/şak” hissi
- Avuç içi – parmak kökünde ağrı ve hassasiyet
- Sabahları belirgin sertlik
- Parmak bükülmüş pozisyonda kalabilir
- Parmak hareket ettikçe şiddetlenen ağrı
- Parmakta zamanla şişlik veya düğme gibi bir nodül
En sık başparmak, yüzük parmağı ve orta parmak etkilenir.
Tanı
Tanı çoğu zaman klinik muayene ile kolayca konur.
Fizik Muayene
- Tendon kılıfında hassasiyet (A1 pulley bölgesi)
- Parmakta takılma ve kilitlenmenin palpasyonla hissedilmesi
- Hareketle ağrı
- Parmak kas gücünün değerlendirilmesi
Görüntüleme
Genellikle gerekmez.
- Ultrason, tendon kalınlaşmasını gösterebilir.
- Röntgen yalnızca travma şüphesi varsa istenir.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi hastalığın şiddetine göre planlanır.
1. Cerrahi Olmayan Tedaviler
a) Dinlenme ve Aktivite Sınırlaması
- Ağrıyı artıran kavrama ve sıkma hareketlerinden kaçınmak
- Bir süre el yükünü azaltmak
b) Splint / Atel Kullanımı
- Parmak gece ateliyle düz pozisyonda tutulur
- Tendon üzerindeki baskı azalır
- Özellikle hafif–orta vakalarda etkilidir
c) İlaç Tedavisi
- NSAID ilaçlar
- Jel/krem uygulamaları
- Ağrı ve iltihabı azaltır
d) Fizik Tedavi
- Tendon mobilizasyonu
- Germe egzersizleri
- Ultrason, tens uygulamaları
- El fonksiyonunun düzelmesine yardımcı olur
2. Kortizon Enjeksiyonu
Tetik parmak tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir.
- A1 pulley bölgesine kortizon enjeksiyonu yapılır
- İltihabı ve tendon şişmesini azaltır
- Başarı oranı %60–90 arasındadır
- Özellikle yeni başlamış vakalarda çok etkilidir
- Gerekirse 2. enjeksiyon yapılabilir
- Diyabet hastalarında kan şekerini geçici olarak yükseltebilir
3. Cerrahi Tedavi
Konservatif tedavilere rağmen şikâyetler düzelmiyorsa cerrahi önerilir.
A1 Pulley Gevşetme Ameliyatı
- Küçük bir kesiyle tendonun geçtiği tünel gevşetilir
- Tendon rahatça hareket eder
- 10–15 dakika sürer
- Lokal anestezi ile yapılabilir
- Aynı gün taburculuk mümkündür
Ameliyat Sonrası
- Parmak hemen hareket ettirilebilir
- Günlük aktivitelere kısa sürede dönüş
- Nadiren yara iyileşmesi sorunları görülebilir
- Tekrarlama oranı düşüktür
İyileşme Süreci
- Hafif vakalarda tedavi ile birkaç hafta içinde rahatlama
- Enjeksiyon sonrası genellikle hızlı düzelme
- Cerrahi sonrası 1–2 hafta içinde belirgin iyileşme
- Tam fonksiyon için 4–6 hafta yeterlidir
Doğru ergonomi ve el kullanım alışkanlıklarının düzenlenmesi iyileşmeyi hızlandırır.
Korunma ve Öneriler
- Sık kavrama ve sıkma gerektiren aktiviteleri azaltmak
- El ısındırıcı egzersizler yapmak
- Tekrarlayıcı işleri aralar vererek yapmak
- El ve parmak tendonlarını düzenli germek
- Parmak ve bilek kaslarını güçlendirmek
- Diabet ve tiroid hastalarının kan değerlerini kontrol altında tutması