Aşil tendon kopması, baldır kaslarını topuk kemiğine bağlayan güçlü Aşil tendonunun kısmen ya da tamamen yırtılmasıyla ortaya çıkan ciddi bir yaralanmadır. Tendon; yürüme, koşma, zıplama ve ayağın itme hareketi için kritik öneme sahiptir. Kopma anında çoğu kişi baldırın arkasında “patlama” benzeri bir ses ya da ani, keskin bir ağrı tarif eder.
Bu yaralanma, özellikle sporcularda ve ani güç gerektiren aktivitelerde bulunan kişilerde sık görülür. Ancak günlük hayatta basit bir adımda bile oluşabilir.
Aşil Tendon Kopmasının Nedenleri
Aşil tendonunun dayanıklılığı yüksek olsa da bazı durumlarda aşırı yüklenme veya aniden artan gerilme nedeniyle yırtılabilir.
Ani ve Zorlayıcı Hareketler
- Futbol, basketbol, tenis gibi ani hızlanma ve sıçrama gerektiren sporlar
- Halı saha maçları (en sık görülen nedenlerden biri)
- Bir anda koşmaya başlamak veya sert şekilde durmak
Tendonun Zayıflaması
- Yaşla birlikte tendon elastikiyetinin azalması
- Uzun süre hareketsizlik sonrası ani aktivite
- Tendon çevresindeki kanlanmanın düşük olması
Dış Etkenler
- Ayak bileğine direkt darbe
- Uygunsuz veya sert tabanlı ayakkabılar
Bireysel Risk Faktörleri
- 30–50 yaş arası aktif erkeklerde daha sık görülür
- Kortizon enjeksiyonları
- Uzun süreli antibiyotik tedavilerinin (özellikle kinolon grubu) tendon yapısını zayıflatması
- Aşırı kilolu olmak
Belirtiler
Aşil tendon kopmasının belirtileri genellikle çok belirgindir:
- Baldır veya Aşil bölgesinde ani, şiddetli ağrı
- Kopma anında “çıt/patlama” hissi
- Ayak bileği arkasında şişlik ve morarma
- Ayağa ağırlık verememe veya yürürken topuğu kaldıramama
- Ayak itme gücünün kaybolması
- Aşil tendon hattında çökme veya boşluk hissi
Bazı kısmi yırtıklarda ağrı daha hafif olabilir, bu nedenle profesyonel muayene önemlidir.
Tanı
Tanı çoğunlukla klinik muayene ile konur, gerekirse görüntüleme yöntemleri kullanılır.
Fizik Muayene
- Aşil bölgesinde çökme veya boşluk
- Yürüyüşte belirgin aksama
- Thompson testi: Baldır sıkıldığında ayağın aşağı doğru hareket etmemesi, kopmanın güçlü bir göstergesidir.
Ultrason
- Tendonun bütünlüğünü hızlı şekilde gösterir.
- Hem tam hem kısmi yırtıkları ayırt etmede etkilidir.
MRI
- Detaylı değerlendirme için altın standarttır.
- Kopmanın yeri, boyutu ve tendon uçları arasındaki mesafe net olarak görülür.
Tedavi Yöntemleri
Tedavi, yırtığın seviyesi, hastanın yaşı, aktivite düzeyi ve beklentilerine göre planlanır.
Konservatif (Ameliyatsız) Tedavi
- Özellikle yaşlı veya çok yoğun spor yapmayan kişiler için uygundur.
- Alçı veya Walker bot ile ayak bileği belirli açıda sabitlenir.
- Belli bir süre yük verilmez, ardından kontrollü fizik tedavi uygulanır.
- Düzgün uygulanırsa iyi sonuçlar alınabilir ancak tekrar yırtılma riski cerrahiye göre daha yüksektir.
Cerrahi Tedavi
Aktif spor yapan, genç veya tam kat kopması olan kişilerde daha çok tercih edilir.
Açık Cerrahi
- Tendon uçları birbirine dikilerek anatomik olarak onarılır.
Minimal İnvaziv / Kapalı Cerrahi
- Daha küçük kesilerle yapılır, iyileşme süreci hızlıdır.
- Enfeksiyon ve yara izi riski daha düşüktür.
Cerrahi sonrası rehabilitasyon tedavinin en kritik kısmıdır.
Rehabilitasyon Süreci
Aşil tendon tamiri sonrası iyileşme basamakları:
- İlk haftalarda immobilizasyon (sabit pozisyon)
- Ardından kademeli yük verme
- Fizik tedavi ile kas güçlendirme
- Denge, esneklik ve yürüyüş egzersizleri
- Sporcularda geri dönüş genellikle 4–6 ay sürer, profesyonel sporlara dönüş 6–9 ay içinde sağlanır.
Doğru rehabilitasyon tendonun eski gücüne kavuşması için zorunludur.
Sonuç ve Öneriler
Aşil tendon kopması ciddi ancak doğru tedaviyle tamamen iyileşebilen bir yaralanmadır. Erken teşhis ve uygun tedavi planlaması, fonksiyon kaybını ve uzun dönem komplikasyonlarını önler. Aktif bireylerde cerrahi tedavi sıklıkla daha iyi sonuç verirken, ameliyatsız yöntemler de uygun hastalarda başarılı olabilir.
İyileşme sürecinde:
- Ani spor başlangıçlarından kaçınmak
- Düzenli esneme ve güçlendirme yapmak
- Uygun ayakkabı seçmek
- Rehabilitasyon programına dikkatle uymak
tendonun yeniden yırtılma riskini azaltır.