Diz önü ağrısı, özellikle spor yapan ve dizini tekrarlayıcı şekilde kullanan kişilerde sık görülen bir yakınmadır. Ağrı çoğunlukla diz kapağının (patella) çevresinde hissedilir ve patellofemoral eklemdeki yüklenme dengesizliği ile ilişkilidir. Koşu, çömelme, merdiven çıkma, zıplama gibi aktivitelerde belirginleşir.
Sporcularda performans düşüklüğünün ve antrenman kesintilerinin en sık nedenlerinden biridir.
Diz Önü Ağrısının Nedenleri
Diz kapağı ile uyluk kemiği arasındaki kayma yüzeyinin dengesini bozan faktörler ağrıya yol açar.
Sporcularda sık görülen nedenler:
- Patellofemoral eklemde kıkırdak yüklenme bozukluğu
- Kas dengesizlikleri (quadriceps zayıflığı veya lateral gerginlik)
- Aşırı antrenman yükü
- Uygun olmayan zemin ve ayakkabı kullanımı
- Koşu mekaniği bozuklukları
- Q açısının artması
- Patella maltracking (diz kapağının yanlış yönde hareket etmesi)
- Ayak basış bozuklukları (pronasyon)
- Esneklik kaybı, hamstring ve IT band gerginliği
Belirtiler
- Diz kapağı çevresinde künt ağrı
- Merdiven çıkma/çömelme sırasında artış
- Uzun süre oturduktan sonra ortaya çıkan tutukluk (“movie sign”)
- Koşu ve zıplamada performans düşüşü
- Dizde sürtünme/klik hissi
- Antrenman sonrası artan hassasiyet
Ağrı başlangıcı genellikle sinsi olur ve zamanla artar.
Tanı
Spor cerrahisi değerlendirmesinde fizik muayene ve gerekirse görüntüleme ile tanı konur.
Fizik Muayene
- Patella hareket açıklığı ve hizalanması
- Quadriceps ve kalça kas gücü
- Esneklik değerlendirmesi
- Ayak basış analizi
- IT band ve hamstring gerginliği
Görüntüleme
- Röntgen: Patella pozisyonu ve diz önü anatomisi
- MRI: Kıkırdak hasarı, plica, ödem ve tendon sorunlarının değerlendirilmesi
Artroskopi, tanı ve tedavi amaçlı gerekli durumlarda kullanılır.
Tedavi
Tedavi çoğunlukla cerrahi gerektirmeden başarılı şekilde yönetilir. Sporcular için tedavi programı kişiye ve spor branşına göre düzenlenir.
1. Konservatif Tedavi
a) Sporcu Rehabilitasyonu
- Quadriceps güçlendirme (özellikle vastus medialis)
- Kalça abdüktör ve dış rotatör güçlendirme
- Hamstring ve IT band germe egzersizleri
- Patellofemoral eklem uyum egzersizleri
b) Antrenman Düzenlemesi
- Yüksek yoğunluklu koşu/zıplama aktivitelerinin azaltılması
- Yumuşak zemin tercih edilmesi
- Antrenman hacminin kademeli artırılması
c) Biyomekanik Düzenlemeler
- Ayak tabanlıkları
- Koşu mekaniği analizi ve düzeltme
- Doğru ayakkabı seçimi
d) Medikal Tedavi
- NSAID ilaçlar
- Buz uygulaması
- Kinezyo bantlama
e) Manuel Terapi
- Patella mobilizasyonları
- Yumuşak doku gevşetme teknikleri
2. Artroskopik Tedavi (Gerekli Durumlarda)
Konservatif tedaviye rağmen ağrı devam ediyorsa artroskopi düşünülebilir.
Artroskopi ile yapılabilecek işlemler:
- Patellofemoral eklemde kıkırdak düzeltmeleri
- Plica eksizyonu
- Lateral retinakulum gevşetme
- Kıkırdak biyolojik tedavileri (mikrokırık, PRP ile kombine teknikler)
Bu işlemler kapalı yöntemle yapılır ve sporcular çoğunlukla kısa sürede antrenmanlara döner.
İyileşme ve Spora Dönüş
- Konservatif tedavide: 4–8 hafta
- Artroskopi sonrası: 6–12 hafta
- Kas dengesizliği ve mekanik sorunlar düzeltilirse tekrarlama riski düşer
Spora dönüş, ağrı kontrolü, kas gücü ve fonksiyon testleri ile belirlenir.
Önleme
- Düzenli quadriceps ve kalça kas güçlendirmesi
- Biyomekanik analiz ve ayak basış düzeltmeleri
- Spor branşına uygun ayakkabı seçimi
- Aşırı yüklenmeden kaçınma
- Egzersiz öncesi ısınma, sonrası esneme rutini