Menisküsler, diz ekleminde yük dağılımını sağlayan ve darbeleri emen yarım ay şeklinde fibro-kıkırdak yapılardır. Sporcularda ani dönme, sıkışma, pivot hareketleri veya temas travmaları sırasında menisküs yapısı zorlanarak yırtılabilir. Menisküs yırtıkları profesyonel sporcularda sık görülen ve tedavi edilmezse dizde kalıcı sorunlara yol açabilen önemli yaralanmalardır.
Menisküs Yırtığının Nedenleri
Sporlarda görülen yırtıklar çoğunlukla ani ve hızlı dönme hareketleri ile oluşur. Diz sabitken vücudun dönmesi menisküsü sıkıştırır ve yırtılma meydana gelir.
Sporcularda sık görülen nedenler:
- Pivot ve yön değiştirme hareketleri (futbol, basketbol, voleybol)
- Zıplama sonrası ani dönme
- Diz üzerine düşme
- Travmatik diz burkulmaları
- Eşlik eden bağ yaralanmaları (özellikle ön çapraz bağ)
- Yorgun zeminde aşırı yüklenme
Genç sporcularda genellikle travmatik, ileri yaş sporcularda dejeneratif (zamanla yıpranmaya bağlı) yırtıklar görülür.
Belirtiler
Menisküs yırtığının belirtileri yırtığın tipine ve büyüklüğüne göre değişir.
- Dizde ani ağrı ve takılma hissi
- Diz hareketlerinde klik, kilitlenme veya boşalma
- Egzersiz sonrası şişme
- Merdiven çıkma ve çömelmede ağrının artması
- Bacağın tam açılmaması
- Yırtık büyükse diz hareketinin tamamen kilitlenmesi
Sporcularda performans düşüklüğü, dizi tam kullanamama ve sahaya dönüşte zorlanma görülebilir.
Tanı
Fizik Muayene
- Eklem çizgisi hassasiyeti
- McMurray ve Apley testleri
- Şişlik (efüzyon)
- Hareket açıklığı kısıtlılığı
Görüntüleme
- MRI (manyetik rezonans): Menisküs yırtığının kesin tanısında altın standarttır
- Dizde eşlik eden bağ veya kıkırdak hasarları da değerlendirilir
Menisküs Yırtığı Tipleri
Yırtığın tipi tedavi seçimini doğrudan etkiler.
- Longitudinal (vertikal) yırtık
- Bucket-handle (kova sapı) yırtık
- Horizontal yırtık
- Kompleks yırtık
- Radial yırtık
- Flap yırtık
- Dejeneratif yırtık
Kanlanan bölgede olan yırtıklar (red-red zone) tamir edilmeye daha uygundur.
Tedavi
Tedavi; yaş, spor seviyesi, yırtığın tipi, yeri ve eşlik eden yaralanmalara göre planlanır.
1. Konservatif Tedavi (Cerrahisiz)
Bazı küçük ve stabil yırtıklarda aşağıdaki tedavilerle iyileşme sağlanabilir:
- Aktivite düzenleme
- Buz uygulaması
- NSAID ilaçlar
- Fizik tedavi ve kas güçlendirme
- Kinezyo bantlama
- PRP / egzosom gibi biyolojik destek tedavileri
Ancak sporcularda çoğu yırtık cerrahi gerektirir.
2. Artroskopik Menisküs Cerrahisi
Spor cerrahisinde menisküs ameliyatları tamamen kapalı yöntem olan artroskopi ile yapılır.
a) Menisküs Tamiri (Menisküs Sütürü)
- Yırtığın dikilerek anatomik yapısına kavuşturulması
- Özellikle genç sporcularda ilk tercih
- Orijinal menisküs korunur → uzun vadede diz sağlığı için en ideal yöntem
- İyileşme süresi menisektomiye göre daha uzundur ancak sonuç daha kalıcıdır
b) Parsiyel Menisektomi (Yırtık Kısmın Temizlenmesi)
- Onarılamayan yırtıklarda yırtık bölümün alınması
- Hızlı iyileşme sağlar
- Tam çıkarma yapılmaz, sadece yırtık olan kısım temizlenir
- Cerrahi sonrası 1–3 hafta içinde spora dönüş mümkün olabilir
c) Menisküs Transplantasyonu
- Geniş menisküs kaybı olan genç sporcularda
- Donör menisküs veya yapay implant uygulanabilir
İyileşme ve Spora Dönüş
İyileşme süreci uygulanan cerrahiye göre değişir:
| Tedavi | Spora Dönüş Süresi |
|---|---|
| Konservatif tedavi | 2–6 hafta |
| Parsiyel menisektomi | 2–4 hafta |
| Menisküs tamiri (sütür) | 3–6 ay |
| Menisküs transplantasyonu | 6–12 ay |
Sporcular için özel rehabilitasyon programı tedavinin başarısında kritik öneme sahiptir.
Önleme
- Düzenli quadriceps ve hamstring güçlendirme
- Yön değiştirmeli sporlarda ısınma programı
- Zemin değişimlerinde dikkatli olmak
- Denge ve propriosepsiyon egzersizleri
- Aşırı yüklenmeden kaçınmak