Kalça kırığı, uyluk kemiğinin (femur) kalçaya yakın üst kısmında meydana gelen kırıklardır. Özellikle yaşlı bireylerde sık görülür ve acil tedavi gerektiren ciddi bir ortopedik durumdur. Kalça kırıkları genellikle düşme sonucu oluşur; ancak genç ve sağlıklı bireylerde yüksek enerjili travmalar (trafik kazası, spor yaralanmaları) nedeniyle de ortaya çıkabilir.
Kalça kırığı sonrası hasta ayağa basamaz, şiddetli ağrı hisseder ve bacakta belirgin şekil bozukluğu ortaya çıkar. Tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlara yol açabileceği için hızlı tanı ve müdahale hayati önem taşır.
Kalça Kırığı Çeşitleri
Kalça kırıkları anatomik bölgesine göre sınıflandırılır:
1. İntrakapsüler Kırıklar
Kalça ekleminin kapsülü içinde, femur boynu bölgesinde oluşur.
- Kanlanma sorunu riski yüksektir.
- Aşırı kayma varsa protez gerekebilir.
2. Ekstrakapsüler Kırıklar
Kapsül dışında, trokanter bölgesinde görülür.
İki alt tipe ayrılır:
- Pertrokanterik kırıklar (en yaygın)
- Subtrokanterik kırıklar
Bu kırıklar genellikle daha fazla parçalıdır ancak kanlanma daha iyidir.
Kalça Kırığının Nedenleri
Yaşlı Hastalarda:
- Basit düşmeler (en sık neden)
- Osteoporoz (kemik yoğunluğunun azalması)
- Kas zayıflığı
- Denge bozukluğu
- Görme problemleri
- İlaç yan etkileri (baş dönmesi yapan ilaçlar)
Genç Hastalarda:
- Yüksek enerjili travmalar
- Spor yaralanmaları
- Araç içi trafik kazaları
- Yüksekten düşme
Risk Faktörleri
- İleri yaş
- Kadın cinsiyeti
- Osteoporoz
- Sigara ve alkol
- Uzun süre hareketsiz yaşam
- D vitamini eksikliği
- Daha önce kalça kırığı geçirmiş olmak
Belirtiler
Kalça kırığı yaşayan kişilerde aşağıdaki bulgular görülür:
- Kalça ve kasık bölgesinde şiddetli ağrı
- Yaralı bacağın kısalması
- Ayağı dışa dönük tutma
- Üzerine basamama
- Hareket ettikçe artan ağrı
- Şişlik, morarma (her zaman olmayabilir)
Bu bulgular varsa hasta zorlanmadan hareket ettirilmemeli ve acilen değerlendirilmelidir.
Tanı
Tanı hem muayene hem de görüntüleme ile kolaylıkla konur.
Fizik Muayene
- Bacağın uzunluk farkı
- Ayak dışa dönüklüğü
- Ağrı ve kısıtlı hareket
Röntgen
- Kırığın tipi ve yerini belirlemek için ilk tercih edilen yöntemdir.
BT veya MRI
- Şüpheli kırıklarda
- Parçalı kırıkları detaylandırmada
- Cerrahi planlamada
Tedavi Yöntemleri
Kalça kırıkları çoğu durumda cerrahi tedavi gerektirir. Hem iyileşme sürecini hızlandırmak hem de yatağa bağımlılık nedeniyle oluşacak riskleri azaltmak için ameliyat erken dönemde yapılır.
Tedavi kırık tipine göre değişir:
1. Vida veya Kanüllü Vida Tespiti
- Genellikle genç hastalarda
- Kayması az olan femur boyun kırıklarında uygulanır
2. Dinamik Kalça Çivisi (DHS)
- Pertrokanterik kırıklarda yaygın kullanım
- Kemik iyileşmesi sırasında kontrollü kayma sağlar
3. Proksimal Femur Çivisi (PFN)
- Parçalı veya instabil trokanterik/subtrokanterik kırıklarda
- Daha güçlü tespit sağlar
4. Kalça Protezi
Bazı kırıklarda eklem yüzeyi çok zarar gördüğü için protez tercih edilir:
- Parsiyel (Hemi) Protez: Sadece femur başı değiştirilir
- Total Kalça Protezi: Femur başı ve asetabulum birlikte değiştirilir
Bu yöntem özellikle:
- İleri yaş
- Kanlanması kötü femur boyun kırıkları
- Rotator manşet benzeri omuz için, burada kalça çevresi kaslarında kayıp
- Kireçlenme eşlik eden kırıklarda tercih edilir
Ameliyat Sonrası Süreç
Mobilizasyon
- Amaç hastayı mümkün olan en kısa sürede ayağa kaldırmaktır
- Yatakta kalmak pıhtı, zatürre ve bası yarası riskini artırır
Fizik Tedavi
- İlk günlerde yürütme
- Kas güçlendirme
- Denge ve yürüme eğitimi
- Kalça hareket açıklığını artırma
İyileşme Süreci
- Tam iyileşme: 2–6 ay
- Erken mobilizasyon ile bağımsız yaşam çok daha hızlı sağlanır
Komplikasyonlar
Kalça kırığı tedavi edilmezse veya gecikirse ciddi sonuçlara yol açabilir:
- Toplardamarlarda pıhtı (derin ven trombozu)
- Akciğer embolisi
- Enfeksiyon
- Kemik kaynamaması
- Kalça avasküler nekrozu
- İleri yaşta bağımsızlığın kaybı
Bu nedenle kalça kırıkları ortopedide acil bir durum kabul edilir.
Sonuç ve Öneriler
Kalça kırığı, özellikle yaşlı bireylerde düşme sonrası sık görülen ve hızlı müdahale gerektiren bir yaralanmadır. Modern cerrahi yöntemler sayesinde hastaların büyük çoğunluğu tekrar ayağa kalkabilir ve bağımsız yaşamına dönebilir.
Korunma için:
- Düzenli D vitamini ve kalsiyum desteği
- Ev içinde kaygan zeminlerden kaçınmak
- Yürüme yardımı kullanmaktan çekinmemek
- Düzenli egzersiz ve kas güçlendirme
- Görme bozukluklarının kontrolü
- Osteoporoz tedavisi
yaşlı bireylerde kırık riskini önemli ölçüde azaltır.