Kaval kemiği (tibia), bacağın alt kısmındaki en büyük ve ağırlığı taşıyan ana kemiktir. Bu nedenle travmalara en açık kemiklerden biridir. Tibia kırıkları basit bir düşmeden yüksek enerjili kazalara kadar farklı nedenlerle oluşabilir. Kırık stabil olmayabilir, cilt bütünlüğü bozulabilir ve bazen kemiğin bir kısmı dışarı çıkabilir. Bu nedenle tibia kırıkları ortopedide acil değerlendirme gerektiren ciddi yaralanmalardır.
Tibia Kırığı Çeşitleri
Tibia kırıkları kırığın yerine ve oluş şekline göre sınıflandırılır:
1. Proksimal Tibia Kırıkları (Tibia Üst Uç)
- Diz eklemine yakın kırıklardır
- Spor yaralanmaları, düşme veya trafik kazaları ile oluşabilir
- Bağ, menisküs ve kıkırdak hasarı eşlik edebilir
2. Diafiz (Şaft) Kırıkları
- Kaval kemiğinin orta kısmında oluşur
- En sık görülen tibia kırığı tipidir
- Düşme, darbe, motosiklet kazaları yaygın nedenlerdir
3. Distal Tibia ve Ayak Bileği Kırıkları
- Ayak bileğine yakın uçta görülür
- Eklem içi kırık içerebilir
- Ayak bileği bağ yaralanmalarıyla birlikte olabilir
4. Açık (Cilt Yaralı) Tibia Kırıkları
- Kırık kemik ucu cildi yırtarak dışarı çıkar
- Enfeksiyon riski çok yüksektir
- Acil cerrahi gerektirir
Kaval Kemiği (Tibia) Kırığının Nedenleri
Yüksek Enerjili Travmalar
- Trafik kazaları
- Motosiklet kazaları
- Yüksekten düşme
- Spor çarpışmaları
Düşük Enerjili Travmalar
- Basit düşmeler (özellikle yaşlılarda)
- Çarpma veya burkulma
Stres Kırıkları
- Koşucular veya yoğun antrenman yapan sporcularda
- Tekrarlayan mikro darbeler sonucu oluşur
- Başlangıçta röntgende görülmeyebilir
Risk Faktörleri
- Osteoporoz
- Yetersiz kas gücü
- D vitamini eksikliği
- Sigara kullanımı
- Yoğun spor aktiviteleri
Kaval Kemiği Kırığı Belirtileri
Tibia kırıklarında belirtiler oldukça belirgindir:
- Şiddetli bacak ağrısı
- Hareket ettikçe artan ağrı
- Üzerine basamama
- Bacakta şekil bozukluğu
- Şişlik ve morarma
- Açık kırıklarda yara ve kanama
- Sinir basısına bağlı uyuşma veya karıncalanma
Stres kırıklarında ise ağrı daha sinsi başlar ve zamanla artar.
Tibia Kırığı Tanısı
Fizik Muayene
- Kırık hattında hassasiyet
- Deformite
- Cilt ve dolaşım kontrolü
- Sinir fonksiyonlarının değerlendirilmesi
Röntgen
- İlk tercih edilen görüntüleme yöntemidir
- Kırığın tipi, açılanma ve parçalanma değerlendirilir
BT (Bilgisayarlı Tomografi)
- Eklem içine uzanan kırıklarda detaylı inceleme sağlar
- Cerrahi planlamada önemlidir
MRI
- Stres kırıkları ve bağ-menekisküs hasarlarında tercih edilir
Tibia Kırığı Tedavi Yöntemleri
Tedavi seçimi kırığın tipi, kayması, parçalı olup olmadığı ve hastanın genel durumuna göre yapılır.
1. Alçı veya Atelle Tedavi
Aşağıdaki durumlarda uygulanabilir:
- Kırık stabilse
- Kayma yoksa
- Çocuklarda (kemik iyileşmesi hızlı olduğu için)
Alçı genellikle 6–12 hafta kullanılır.
2. Çivileme (İntramedüller Çivileme – IM Nail)
Tibia diafiz kırıklarında en sık kullanılan cerrahi yöntemdir.
Avantajları:
- Yük vermeye erken başlanabilir
- Kaynama oranı yüksek
- Stabilite sağlar
3. Plak–Vida Cerrahisi
- Parçalı kırıklarda
- Ekleme yakın kırıklarda
- Kemik hizalamasının titiz yapılması gereken durumlarda
4. Dışarıdan Tespit (Eksternal Fiksatör)
Aşağıdaki durumlarda tercih edilir:
- Açık kırıklar
- Ciddi yumuşak doku hasarı
- Enfeksiyon riski yüksek yaralanmalar
- Geçici stabilizasyon gereken çoklu travma durumları
Ameliyat Sonrası ve İyileşme Süreci
Yük Verme
- Tedavi yöntemine göre değişir
- Çivilemede erken yük verilebilir
- Plak/vida veya alçı tedavisinde daha yavaş ilerlenir
Fizik Tedavi
- Kas güçlendirme
- Diz ve ayak bileği hareket açıklığı egzersizleri
- Dengeli basma eğitimi
İyileşme Süreci
- 3–6 ay arasında kaynama
- Bazı zor kırıklarda 1 yıla kadar sürebilir
- Spor aktivitelerine dönüş genellikle 4–9 ay
Olası Komplikasyonlar
- Kemik kaynamaması (non-union)
- Yanlış kaynama (mal-union)
- Enfeksiyon (özellikle açık kırıklarda)
- Sinir veya damar hasarı
- Kompartman sendromu
- Donuk ayak bileği veya diz sertliği
- Stres kırıklarında kronik ağrı
Sonuç ve Öneriler
Kaval kemiği kırıkları ciddi ve acil müdahale gerektiren yaralanmalardır. Doğru tedavi ve rehabilitasyon ile hastaların büyük çoğunluğu eski aktivitelerine dönebilir. İyileşmeyi hızlandırmak için:
- Doktorun yük verme talimatlarına uymak
- Düzenli fizik tedavi
- Sigara ve alkolü azaltmak
- Protein ve D vitamini açısından zengin beslenmek
- Travmadan korunmak için uygun ekipman ve ayakkabı kullanmak
uzun vadeli sonuçları iyileştirir.