Total omuz protezi, omuz ekleminde ileri derecede kireçlenme (omuz artrozu) bulunan ve ağrı nedeniyle günlük yaşamı ciddi şekilde etkilenen hastalarda uygulanan bir eklem yenileme ameliyatıdır. Bu operasyonda omuz eklemindeki hasarlı kıkırdak ve kemik yüzeyler çıkarılır, yerine metal ve özel plastikten oluşan yapay eklem parçaları yerleştirilir. Amaç ağrıyı azaltmak, omuz fonksiyonlarını geri kazandırmak ve yaşam kalitesini artırmaktır.
Omuz protezi, eklem hasarı ilerlediğinde veya diğer tedaviler fayda etmediğinde en etkili çözümlerden biridir.
Omuz Kireçlenmesi Nedir?
Omuz kireçlenmesi, humerus başı (kol kemiği başı) ile glenoid (kürek kemiği yuvası) arasındaki eklem kıkırdağının yıpranmasıyla gelişen bir rahatsızlıktır. Kıkırdak inceldikçe eklem yüzeyleri birbirine sürtünür ve ağrı, sertlik ve hareket kaybı oluşur.
Omuz artrozunun yaygın nedenleri:
- Yaşa bağlı dejenerasyon (en sık)
- Önceki omuz kırıkları veya çıkıkları
- Romatoid artrit gibi iltihabi eklem hastalıkları
- Rotator manşet yırtıklarına bağlı kireçlenme (cuff tear arthropathy)
- Geçirilmiş cerrahi girişimler
Total Omuz Protezi Kimlere Uygulanır?
Aşağıdaki durumlarda total omuz protezi önerilebilir:
- İlaç, fizik tedavi ve enjeksiyonlarla geçmeyen sürekli omuz ağrısı
- Ciddi hareket kısıtlılığı
- Günlük aktivitelerde güçlük (giyinme, saç tarama, el kaldırma vb.)
- Omuz ekleminde ileri derecede kireçlenme
- Rotator manşeti sağlam olan hastalar
- Fonksiyonel kapasitesini geri kazanmak isteyen hastalar
Bazı özel durumlarda ters (reverse) omuz protezi tercih edilir; ancak bu farklı bir ameliyat tipidir ve rotator manşet yırtığı olan hastalarda kullanılır.
Belirtiler
Omuz kireçlenmesinin tipik belirtileri şöyledir:
- Hareketle veya istirahatte derin omuz ağrısı
- Omuzda sertlik ve sabah tutukluğu
- Hareket sırasında sürtünme veya tıkırtı hissi
- Omuz gücünde azalma
- Kol kaldırma ve arkaya uzanma hareketlerinde belirgin zorlanma
- Uyku sırasında artan ağrı
Tanı
Tanı, klinik muayene ve görüntüleme ile konur.
Fizik Muayene
- Hareket açıklığı testleri
- Omuz kas gücü değerlendirmesi
- Eklemde hassasiyet tespiti
Röntgen
- Eklem aralığı daralması
- Kemik çıkıntılar (osteofit)
- Kıkırdak kaybı bulguları
MRI veya BT
- Kıkırdak, eklem kenarları ve kas-tendon yapılarının detaylı incelenmesi
- Planlamayı netleştirmek için kullanılabilir
Total Omuz Protezi Nasıl Yapılır?
Ameliyat genellikle genel anestezi ile yapılır.
Cerrahi aşamalar:
- Omuz eklemine ön veya üstten bir kesiyle ulaşılır.
- Humerus başındaki yıpranmış kıkırdak ve kemik dokusu çıkarılır.
- Glenoid yüzeydeki hasarlı bölge temizlenir.
- Humerusa metal baş ve sap (stem) yerleştirilir.
- Glenoid yuvasına dayanıklı plastikten yapılmış implant monte edilir.
- Protez parçalarının uyumu ve hareket açıklığı kontrol edilerek operasyon tamamlanır.
Ameliyat süresi ortalama 1,5–2 saattir.
Ameliyat Sonrası Süreç
Hastane Dönemi
- Genellikle 1–2 gün hastanede kalış
- İlk gün omuz askısı kullanımı
- Ağrı kontrolü ve erken rehabilitasyon
Rehabilitasyon
Omuz protezi sonrası fizik tedavi başarının anahtarıdır.
- İlk haftalarda pasif hareket egzersizleri
- 4–6 hafta sonrası aktif hareketlere geçiş
- Kas güçlendirme programı
- Omuz hareket açıklığını yeniden kazandıran kontrollü egzersizler
Günlük Yaşama Dönüş
- Hafif ev aktiviteleri: 2–3 hafta
- Araba kullanma: 4 hafta
- Kolun güç gerektiren işlerde kullanımı: 2–3 ay
- Tam fonksiyonel dönüş: 3–6 ay
Total Omuz Protezinin Avantajları
- İnatçı omuz ağrısının belirgin şekilde azalması
- Omuz hareketlerinde artış
- Daha doğal ve rahat bir omuz fonksiyonu
- Yaşam kalitesinde belirgin yükselme
- Günlük aktivitelere dönüşün kolaylaşması
- Eklem yüzeylerinin yenilenmesi nedeniyle uzun vadeli stabilite
Olası Riskler ve Komplikasyonlar
Her protez cerrahisinde olduğu gibi bazı riskler bulunabilir:
- Enfeksiyon
- Protez gevşemesi
- Omuz sertliği
- Sinir veya damar yaralanması
- İmplant aşınması
- Oksipital sinir ağrıları (nadiren)
Güncel protez teknolojilerinde başarı oranları oldukça yüksektir.
Sonuç ve Öneriler
Total omuz protezi, ileri kireçlenmeye bağlı ağrı ve hareket kaybını gidermede oldukça etkili bir çözümdür. Doğru hasta seçimi, uygun cerrahi teknik ve düzenli rehabilitasyonla sonuçlar başarılıdır.
Tedavinin başarısı için:
- Fizik tedavi programına uymak
- Aşırı yüklenmeden kaçınmak
- Protezli omuza yönelik ani hareketlerden kaçınmak
- Kontrol muayenelerini aksatmamak
günlük yaşamda uzun süreli rahatlık sağlar.