Ters omuz protezi, omuz ekleminde ciddi hasar bulunan ve özellikle rotator manşet kasları işlevini yitirmiş hastalarda kullanılan özel bir protez türüdür. Klasik (anatomik) omuz protezinden farklı olarak eklem yüzeylerinin yerleri tersine çevrilir: Kürek kemiği tarafına yuvarlak bir baş (glonosfere), kol kemiği tarafına ise çukur bir yuva (humeral cup) yerleştirilir.
Bu ters yapı sayesinde omuz kaldırma ve kolu yukarı yönlendirme görevi artık büyük ölçüde deltoid kasına geçer. Böylece rotator manşetin çalışmadığı durumlarda bile hastanın kol kaldırma fonksiyonu geri kazanılabilir.
Ters Omuz Protezi Hangi Durumlarda Uygulanır?
Ters omuz protezi özellikle aşağıdaki durumlarda tercih edilir:
- Geniş rotator manşet yırtıkları ve bu yırtıklara bağlı omuz kireçlenmesi (cuff tear arthropathy)
- Rotator manşet tamiri imkânsız hale gelmiş hastalar
- Omuz ekleminde ileri derecede artroz
- Omuz başı kırıkları (özellikle yaşlı hastalarda parçalı kırıklar)
- Önceki omuz cerrahilerine bağlı başarısızlık
- Omuzda belirgin güç kaybı ve kolu kaldırma zorluğu
Ters omuz protezi, klasik protezin işe yaramadığı veya uygun olmadığı hastalarda fonksiyonel dönüş sağlayan etkili bir tedavi yöntemidir.
Belirtiler ve Şikâyetler
Ters omuz protezi adayı olan hastalarda genellikle:
- Kol kaldırmada güçsüzlük
- Omuzda dayanılmaz ağrı
- Hareket açıklığında ciddi azalma
- Gece ağrısı
- Üst raflara uzanamama
- Kaldırma, çekme, itme hareketlerinde zorlanma
- Omuzda çökme görüntüsü veya şekil bozukluğu
gibi şikâyetler bulunur.
Tanı ve Değerlendirme
Ters omuz protezi kararı, ayrıntılı klinik değerlendirme ve görüntüleme eşliğinde verilir.
Fizik Muayene
- Rotator manşet gücünün değerlendirilmesi
- Omuz hareket açıklığının ölçülmesi
- Eklemde ağrı ve hassasiyet testi
- Deltoid kasının fonksiyon kontrolü
Röntgen
- Eklem aralığı daralması
- Kemik çıkıntılar
- Omuz başı kayıpları veya deformiteleri
MRI
- Rotator manşet yırtığının boyutunun değerlendirilmesi
- Kasların yağlanma derecesi
- Eklem çevresindeki diğer hasarlar
BT (gerekli durumlarda)
- Glenoid (kürek kemiği yuvası) anatomisinin detaylı değerlendirilmesi
- Cerrahi planlama
Ters Omuz Protezi Nasıl Yapılır?
Ameliyat genellikle genel anestezi altında uygulanır.
Cerrahi aşamalar:
- Omuza deltopektoral veya superior yaklaşım ile giriş yapılır.
- Humerus başı çıkarılır ve yerine çukur yapılı humeral kap yerleştirilir.
- Glenoid yüzey hazırlanarak kürek kemiği tarafına yuvarlak metal baş (glonosfere) takılır.
- Protez parçalarının uyumu ve stabilitesi kontrol edilir.
- Omuz hareket açıklığı test edilerek ameliyat sonlandırılır.
Ortalama ameliyat süresi 1,5–2 saat arasındadır.
Ameliyat Sonrası Süreç
Hastane Dönemi
- Genellikle 1–2 gün hastanede kalış
- Omuz askısı ile korunma
- Ağrı kontrolü
- Erken pasif hareketlere başlama
Rehabilitasyon
Ters omuz protezi sonrası fizik tedavi başarı için zorunludur.
- İlk 3 hafta askı kullanımı
- Hafif pasif egzersizler
- haftadan sonra aktif hareketlere geçiş
- 6–12 hafta arası güçlendirme çalışmaları
- Tam fonksiyon için genellikle 3–6 ay gerekir
Günlük Hayata Dönüş
- Hafif aktiviteler: 3–4 hafta
- Araba kullanma: 4–6 hafta
- Güç gerektiren aktiviteler: 2–3 ay
- Tam fonksiyon: 6 ay civarı
Ters Omuz Protezinin Avantajları
- Rotator manşet olsa bile deltoid kası sayesinde kol kaldırma fonksiyonunun geri kazanılması
- Şiddetli omuz ağrısının azalması
- Günlük yaşam aktivitelerinde belirgin iyileşme
- Eklem stabilitesinin artması
- Omuz hareketlerinin büyük ölçüde geri kazanılması
- Yaşlı hastalarda yüksek başarı oranı
Olası Riskler ve Komplikasyonlar
Her protez cerrahisinde olduğu gibi bazı riskler bulunabilir:
- Protez çıkması veya gevşemesi
- Enfeksiyon
- Sinir hasarı
- Omuz sertliği
- Glenoid bileşenin gevşemesi
- Deltoid kas zorlanması
- Protez çevresinde kırık
Yeni nesil ters protezlerde dayanıklılık ve başarı oranları oldukça yüksektir.
Sonuç ve Öneriler
Ters omuz protezi, rotator manşet yetersizliği ve şiddetli omuz kireçlenmesi nedeniyle fonksiyon kaybı yaşayan hastalar için en etkili tedavi seçeneklerinden biridir. Ameliyat sonrası düzenli rehabilitasyon ve doktor kontrolleri ile hastalar günlük aktivitelerine ağrısız şekilde dönebilir.
Tedaviyi desteklemek için:
- Fizik tedaviyi aksatmamak
- Ani zorlayıcı hareketlerden kaçınmak
- Sağlıklı bir omuz mekaniği için güçlendirme programlarına devam etmek
- Protez ömrünü uzatmak için düzenli takip yaptırmak
uzun vadede önemli katkılar sağlar.